Bakım Veren Şehirler: Şehirlerin Kalkınması ve Sürdürülebilirlik İçin Bakımı Merkeze Almak

Yazan: Global Alliance for Care Sekreteryası

Bakım, Eşitsizlik ve Dünyamızın Biçimlenmesi

Bakım, toplumlarımızın ve ekonomilerimizin merkezinde yer alır. Bireylerin gelişimlerini destekler, kapasitelerini artırır ve işgücü piyasasına katılımlarını sağlarken yaşanabilir bir çevreyi de sürdürür. Ancak, geleneksel toplumsal cinsiyet rolleri nedeniyle bakım genellikle kadınların omuzlarına yüklenir, yeterince değer görmez ve toplum için temel bir itici güç olarak görülmez. Küresel olarak kadınlar, erkeklerden üç kat daha fazla zamanı karşılıksız bakım işine ayırarak dünya ekonomisine yaklaşık %9 oranında bir katkıda bulunur, bu da yaklaşık 11 trilyon ABD dolarına [1]denk gelir. Bu karşılıksız emek, kadınlar ve kız çocuklarının iş gücü piyasasına katılımını, eğitim almasını veya dinlenmeye zaman ayırmasını kısıtlayarak zaman yoksulluğuna neden olur. Öte yandan, ücretli bakım işçileri genellikle düşük ücretler, güvencesiz çalışma koşulları ve sınırlı sosyal güvence korumaları ile karşı karşıyadır.

COVID-19 pandemisi, bu adaletsizliklere küresel düzeyde dikkat [2]çekti ve bakım işini acil müdahale gerektiren kritik bir mesele olarak ön plana taşıdı. Bu zorlukların üstesinden gelmek, toplumlarımızı ve ekonomilerimizi yeniden hayal etmemizi sağlayan toplumsal cinsiyet dönüştürücü bir bakış açısını gerektirir. Bakımı merkeze almak, tüm canlıların birbirine bağımlılığını kabul etmek ve sömürüye dayalı sistemlerden uzaklaşmak anlamına gelir. Bakım sistemlerinin dönüştürülmesi, iklim değişikliği, göç ve yaşlanan nüfus gibi birbiriyle bağlantılı sorunların çözümüne de temel sağlar.

Bu ufka ulaşmamıza rehberlik edecek pratik araçlar geliştirilmiştir: ILO, bu konuda meşhur olan “Bakımın 5R Çerçevesi”ni [3]oluşturmuştur. Bu çerçeve, şu çağrıları yapar: 1) Toplumlarımız için bakımın merkeziliğini ve çoğunlukla kadınlar tarafından gerçekleştirilen bakım emeğinin toplumlarımızı ayakta tutmadaki rolünü tanımak, 2) Bakım görevlerine harcanan zamanı, çabayı ve zorluğu azaltmak, 3) Bu işleri toplumun tüm kesimlerine ve tüm yetişkinlere, erkekler dahil olmak üzere, adil bir şekilde yeniden dağıtmak, 4) Bakım çalışanlarını insana yakışır çalışma koşullarıyla ödüllendirmek ve son olarak, 5) Bakım çalışanlarının örgütlenerek ve karar alma süreçlerine katılarak temsil edilmesini sağlamak.

Şehirlerimizde Bakımı Merkeze Almak

Böylesine iddialı bir vizyon, toplumun tüm kesimlerini kapsayan bir yaklaşımı gerektirir. Hem ulusal hem de yerel düzeydeki hükümetler bakım konusunda birincil sorumluluğu üstlenmelidir, ancak özel sektör, topluluklar ve haneler de bu süreçte önemli roller oynamaktadır. Şehirler, bakımın yeni toplumsal organizasyonunu hayata geçirme konusunda özellikle kritik aktörler. Şehirler, insan ve diğer canlılar arasındaki ilişkileri ve kaynaklara erişimi şekillendiren, tarafsız olmayan alanlardır. Bu özellikleriyle, ya eşitsizlikleri derinleştirebilir ya da kapsayıcılığı ve eşitliği destekleyebilirler.

Şehirlerin değişim yaratma potansiyelini tanımak, kentsel tasarım ve gelişim için bir dizi paradigma geliştirilmesine yol açmıştır: feminist şehirler[4], çocuk dostu şehirler [5]ve daha yakın zamanda bakım odaklı şehirler[6]. Bakım odaklı şehirler, insanlara ve gezegeni önemseyen ve onlara bakmayı merkeze alan şehirleri yeniden hayal etmemizi ve tasarlamamızı sağlar.

Yerel yönetimler ve otoriteler, genellikle su, ulaşım ve elektrik gibi bakımı destekleyen önemli altyapıdan sorumludur. Bu kaynaklar, kadınların bakım emeği için temel niteliktedir ve bu kaynaklara erişim eksikliği, bakım işine harcanan süreyi önemli ölçüde artırır. Şehirler ayrıca sağlık hizmetleri, çocuk bakımı, uzun dönemli bakım gibi hizmetlerin sunulmasında ve kentsel çevrede erişilebilirliğin sağlanmasında kritik bir rol oynar.

Bakım odaklı şehirler tasarlamak, kentsel planlama ve kamu hizmetleri aracılığıyla bakım işinin tanınmasını, azaltılmasını ve adil bir şekilde yeniden dağıtılmasını hedefler. Örneğin, şehirlerin kendi sınırları içinde bakım ihtiyaçlarına yönelik veri üretmesini, hanelerle bağlantılı kaliteli, erişilebilir ve yeterli bakım hizmetleri sağlamasını ve bakım verenler için öz bakım alanları sunmasını içerir. Bakım odaklı şehirler ayrıca, insana yakışır işleri teşvik ederek bakım çalışanlarının işlerinin kayıt altına alınmasını, profesyonelleştirilmesini ve örgütlenmesini destekleyerek onların emeğini ödüllendirir ve temsil eder.

Bakım Veren Şehirler: Kentsel Politikalarda En İyi Uygulamalar

Dünyanın dört bir yanında, bakım gündemine yönelik artan bir bağlılık gözlemleniyor; devletler, Uruguay'ın Ulusal Entegre Bakım Sistemi [7]gibi kapsamlı bakım politikalarını uygulamaya koymak için seferber oluyor. Ancak, ulusal düzeydeki ilerleme genellikle yavaş ilerliyor ve siyasi gerilimler ve/veya katı bürokratik yapılar tarafından engelleniyor. Yerel yönetimler ise, ulusal düzeydeki tıkanıklıklara veya siyasi irade eksikliğine rağmen, bakım ekonomilerini dönüştürmede büyük yenilikçiler olarak öne çıkmıştır. Bu sayıda ele alınan Bogotá bölgesi bakım sistemi, bakımı ve toplumsal cinsiyet eşitliğini merkeze alan bir kentsel kalkınma modeli olarak dünya çapında tanınmıştır.

Barselona Belediyesinden "Barcelona Cuida" projesi

Barselona Belediyesi, "Barcelona Cuida" [8](Barselona Bakım Programı) girişimini başlattı. Bu girişim, kentin bakım ile ilgili kaynaklarını, kamu ve özel hizmetleri ve programları tanıtmayı ve aynı zamanda bakım verenler arasında iletişim ve ağ oluşturmayı teşvik etmeyi amaçlıyor. Program, bir bilgilendirme, ağ oluşturma, eğitim ve farkındalık merkezi içeriyor ve 2022'den bu yana bir Bakıcı Kartı sunuyor. Bu kart, ev hizmetlerinde çalışanlar ve tüm ücretli ve ücretsiz bakım verenler için ücretsiz olarak sağlanıyor. Kart, psikolojik destek, hukuki yardım ve eğlence ile eğitim aktiviteleri gibi kişiselleştirilmiş kaynaklara erişim sunarak bakım verenlerin refahını desteklemeyi hedefliyor.

Meksiko Şehri’nden Utopías projesi

Meksiko Şehri’nin en büyük ve en kalabalık belediyesi olan İztapalapa’da, önceki belediye başkanı ve şu anki Meksiko Şehri Belediye Başkanı Clara Brugada, kadınların zaman yoksulluğunu ve öz bakım için zaman bulamamalarını ele almak için Utopías projesini başlattı. Proje başlangıçta terk edilmiş ya da suç nedeniyle kaybedilmiş kamusal alanları yeniden kazanmaya odaklansa da kısa sürede kadınların ücretsiz bakım emeğini de kapsayacak şekilde genişledi. Utopías[9], sanat ve spor aktiviteleri sunan eğlence alanlarıdır, ancak aynı zamanda sağlık, çamaşırhane ve dinlenme hizmetleri de içerir. Kadınlar burada spa hizmetlerinden yararlanabilirken, çocuklarını ders dışı etkinliklere bırakabilir.

Japonya’dan yenilikçi çözümler

Son olarak, Japonya’nın Nagarayema şehrinde, belediye yönetimi, azalan nüfusu nedeniyle karşı karşıya kaldığı mali krizi, anneleri destekleyecek şekilde kentsel planlamayı yeniden düşünerek [10]önledi. Başkent yakınında ve daha uygun fiyatlı konut seçenekleri sunmasıyla popüler bir yaşam merkezi olan bu şehir, genç aileleri çekmek için yenilikçi çözümler geliştirdi. Yetkililer, ebeveynlerin genellikle işe gitmek için kullandıkları tren istasyonlarında, çocuk bakım hizmetleri ve profesyonellerle donatılmış düşük fiyatlı bir okul otobüsü sistemi oluşturdu. Şehir ayrıca anneler için girişimcilik programları uyguladı, yeni annelerin işgücüne dönmelerini kolaylaştırmak için ortak çalışma alanları yarattı ve eğlence ve doğal alanları iyileştirdi.

Bakım Yapan Şehirleri Yükseltmek: Küresel Bakım İttifakı

Bu en iyi uygulamaların birçoğu ve daha fazlası, Global Alliance for Care’in [11]yayınları, web seminerleri ve uygulama toplulukları aracılığıyla incelenmiştir. 2021 yılında Eşitlik Nesli Forumu sırasında başlatılan Global Alliance for Care, küreselden yerele bakım gündemini teşvik etmeyi amaçlayan ilk çok paydaşlı topluluktur.  Bu gündem dünya genelinde ivme kazanırken, kilit aktörlerin (politika yapıcılar dahil) birbirlerinden öğrenebileceği, topluca savunuculuk yapabileceği ve bakım konusunda dönüşüm yaratan anlatılar geliştirebileceği bir ortam yaratmak önemlidir.

Bugün, kuruluşunun üzerinden üç yıl geçmişken Global Alliance for Care; ulusal ve yerel hükümetler, sivil toplum kuruluşları, uluslararası kuruluşlar, akademi ve özel sektörü temsil eden 240’tan fazla üyeye sahiptir. Kadınların Statüsü Komisyonu oturumları (Commission on the Status of Women sessions), Birleşmiş Milletler Genel Kurulu, G20 ve Latin Amerika ile Karayipler Kadın Konferansı gibi platformlarda bakım ekonomilerinin dönüştürülmesini savunmuştur. Ayrıca, bakım hakkı ve bakım politikalarının finansmanı konusunda değişim ve öğrenmeyi teşvik etmiş, bakım verenler ve bakım alanların seslerini duyurmak için iletişim materyalleri geliştirmiştir.

Global Alliance for Care üyeleriyle birlikte büyümeye devam etmektedir. Topluluk, çatışmalar, göç akışları ve genellikle sınırlı devlet altyapısı gibi sorunlarla karşı karşıya olan Akdeniz bölgesinden daha fazla aktörü sürece katmayı amaçlamaktadır. Tüm bu meseleler, bakım altyapısı ve kadınların refahı üzerinde önemli sonuçlar doğurmakta olup, İttifak’ın yaratıcı çözümler keşfetmek ve pratik bilgi edinmek için sunduğu platformdan bölgenin önemli ölçüde fayda sağlaması beklenmektedir.

Küresel Bakım İttifakı hakkında daha fazla bilgi edinmek[12] ve bakım ile ilgili en iyi uygulamalara dair daha fazla okumak için “Bakım İşini Tanı, Azalt, Yeniden Dağıt, Ödüllendir ve Temsil Et: 30 Başarılı Deneyim”[13] (çeviri yakında yayınlanacak) başlıklı yayını ve Küresel Dijital Bakım Topluluğu[14]nu inceleyebilirsiniz.

Kaynakça: