Dünya Su Günü 2025 Yılı Teması: Buzulların Korunması
Birleşmiş Milletler; buz küreleri, iklim değişikliği, su döngüsü, ekonomi, çevre ve toplum arasındaki önemli bağlantılar hakkında küresel farkındalık yaratmak için 2025’i Buzulların Korunması olarak ilan etti. Her yıl 22 Mart’ta kutlanan Dünya Su Günü’nün 2025 teması “Buzulların Korunması” olarak belirlendi. 22 Mart’ta yayınlanacak olan senelik BM Dünya Su Kalkınma Raporu başlığının ise “Su Kuleleri: Dağlar ve Buzullar” şeklinde olacağı açıklandı [1]. Ayrıca, Dünya Buzullar Günü ve Dünya Su Günü’nün ortak kutlaması için, 20-21 Mart 2025 tarihlerinde Paris'teki UNESCO Genel Merkezi'nde yüksek düzeyli bir etkinlik düzenlendi. Bu etkinlik, dünya buzullarının durumu ve bunların küresel su güvenliği, topluluklar ve ekosistemler üzerindeki etkileri gibi konuları içeriyor [2].
Buzulların Erimesi ve Küresel Su Güvenliği
Küresel ısınmanın bir sonucu olarak buzulların erimesi, deniz seviyesinin yükselmesine neden olmak ve bugün deniz seviyesi 1900 yılına kıyasla yaklaşık 20 cm daha yüksek seviyede bulunuyor [3]. Farklı emisyon senaryolarına göre, küresel ortalama deniz seviyesinin 40-80 cm arasında yükseleceği öngörülmektedir [4].
Ayrıca buzulların parlak yüzeyleri, güneş ışığını yansıtarak dünyanın sıcaklık dengesini düzenler. Ancak buzul yüzeyinin erimesiyle bu yansıma azalır ve daha fazla ısı emilerek küresel ısınma hızlanır. Küresel ısınmanın 1.5°C ile sınırlanması, Dünya Mirası alanlarındaki buzul kaybını önlemeye yardımcı olabilir ve bu sayede buzul alanlarının korunmasına katkı sağlanabilir [3].
Kuraklık Eylem Planlarının Önemi ve İstanbul Örneği
İklim değişikliğine bağlı kuraklık ve su kıtlığı risklerine karşı yerel yönetimlerin aldığı önlemler, küresel ölçekte de önemli bir rol oynamaktadır. Kuraklık eylem planlarının hazırlanması, su kaynaklarının sürdürülebilir kullanımı ve buzulların erimesi gibi küresel etkilerin yerel su temini üzerindeki olumsuz etkilerini önlemek açısından büyük önem taşır. Bu planlar; suyun etkin yönetimini sağlamak, gelecekteki su kıtlıklarına karşı hazırlıklı olmak ve iklim değişikliğinin su kaynakları üzerindeki olumsuz etkilerini minimize etmek için kritik bir rol oynar. İstanbul'un su kaynakları, yerüstü ve yeraltı sularından sağlanmaktadır. Melen, Göksu ve Salliman Dere gibi dereler, bölgenin su temininde önemli rol oynamaktadır. İstanbul'un yerüstü su potansiyeli 1,384 hm³, yeraltı suyu potansiyeli ise 75 hm³'tür.
Su ihtiyacının yerüstü kaynaklarından karşılanması, yeraltı sularının ise yalnızca emniyet amaçlı kullanılması planlanmaktadır. İklim değişikliğine bağlı kuraklık ve su kıtlığı risklerine karşı, yerel yönetimler tarımsal sulama ve içme suyu temini konusunda çeşitli önlemler almaktadır [7]. İstanbul'daki su kaynakları, su temini için kritik öneme sahiptir, ancak bu kaynakların debileri düzensizdir ve bazı dereler yaz aylarında tamamen kurumaktadır. Bu sebeple suyun verimli yönetilmesi büyük bir gereklilik arz etmektedir.
İklim Değişikliği ve Türkiye’nin 12. Kalkınma Planı
İklim Değişikliğiyle Mücadelede Kritik Adımlar
Buzulların korunması, su kaynaklarının geleceği ve ekosistemlerin sürdürülebilirliği için acil adımlar atılmalıdır. İklim değişikliği, dağlardaki su kaynaklarını ve bu kaynaklara bağımlı olan alçaktaki bölgeleri güçlü bir şekilde etkilemeye devam ediyor. Özellikle buzul ve kar erimelerine büyük ölçüde bağlı bölgeler, gelecekte bu değişimden en fazla etkilenen yerler arasında olacak. Kuru mevsimlerin daha belirgin hale geldiği Orta Asya, Güney Asya, tropikal ve subtropikal batı Güney Amerika ile güneybatı Kuzey Amerika gibi alanlarda, bu etkiler çok daha güçlü hissedilecektir [5].
Deniz seviyesi yükseldikçe, kıyı bölgelerindeki yapılar ve tarım arazileri, fırtına kabarması gibi ekstrem olaylarla birleştiğinde daha büyük risklerle karşı karşıya kalacaktır [4]. Bu durum, buzul erimelerinin bu bölgelerdeki su kaynakları üzerinde büyük bir tehdit oluşturduğunu ve buzul kaybının küresel su güvenliğini ne denli etkileyebileceğini göstermektedir [5].
130 yılı aşkın bir süredir, dünya çapındaki buzullar her yıl World Glacier Monitoring Service (WGMS) tarafından çeşitli uzaktan algılama teknikleriyle sistematik olarak izlenmektedir. Küresel veriler ve buzul bilgileri, bilimsel değerlendirmeler kadar, uyum sağlama ve azaltma stratejileriyle ilgili politik kararlar için de kritik öneme sahiptir. Bu veriler, buzul kaybının ve iklim değişikliğinin etkilerini anlamamıza yardımcı olurken, aynı zamanda bu sorunlara yönelik çözüm önerileri geliştirilmesinde de önemli bir rol oynamaktadır [3].
Küresel İş Birliği ve Gelecek Adımlar
İklim değişikliğinin buzullar üzerindeki etkilerini azaltmak ve bu etkilere uyum sağlamak adına Birleşmiş Milletler; küresel emisyonları azaltmak, su kaynakları yönetimini güçlendirmek, kırılgan kesimler için adaptasyon planlaması, ekosistem restorasyonu ve global iş birliği gibi çeşitli stratejiler belirledi. Sera gazı emisyonlarını azaltmak ve küresel ısınmayı 1.5°C ile sınırlamak; buzulların erimesini yavaşlatmak ve deniz seviyesi yükselmesi, su kıtlığı, aşırı sel riski gibi olumsuz olayları önlemek için hayati öneme sahip.
Birçok bölge, mevsimsel buzul erimesi suyunun depolanması ve su verimliliği sistemlerinin iyileştirilmesine ihtiyaç duymaktadır. Buzullardan gelen suya bağımlı nüfuslar için uyum stratejileri, dirençli tarım ve afet müdahale sistemlerinin geliştirilmesi gerekmektedir. Ayrıca, su akışlarını düzenlemek ve yerel toplulukların değişen su desenlerine uyumunu desteklemek adına buzul ekosistemlerinin korunması da oldukça önemlidir. Sınır aşan su kaynaklarına sahip ülkeler için ise bilgi alışverişi büyük önem taşımaktadır [3].
2025 Dünya Su Günü: Buzulların Korunması seferberliği hakkında daha fazla bilgi edinmek için [3];
- Buzulların, su döngüsü ve iklim için önemi: https://www.un.org/en/observances/water-day
- UN-Water’ın su hakkındaki gerçekleri: https://www.unwater.org/water-facts
- 2025 BM Dünya Su Kalkınma Raporu: https://www.unwater.org/publications/un-world-water-development-report
- SKA 6 Veri Portalı’nda Türkiye’deki su ve sanitasyon sorunları: https://www.sdg6data.org/en/country-or-area/T%C3%BCrkiye
KAYNAKLAR
[1] World Water Day, United Nations. Erişim Tarihi: 04/03/2025. https://www.un.org/en/observances/water-day
[2] Celebrations of the 1st World Day for Glaciers and World Water Day, UNESCO. Erişim Tarihi: 04/03/2025. https://www.unesco.org/en/articles/celebrations-1st-world-day-glaciers-and-world-water-day
[3] World Water Day 2025: Factsheet, United Nations. Erişim Tarihi: 04/03/2025. https://www.un.org/sites/un2.un.org/files/2024/12/wwd2025_factsheet_eng.pdf
[4] Marmara Belediyeler Birliği. (2021). Marmara Bölgesi Mekansal Gelişme Stratejik Çerçeve Belgesi Mevcut Durum Analizi ve Analitik Değerlendirmeler Raporu (Birinci Baskı). Marmara Belediyeler Birliği Kültür Yayınları.
[5] Fact Sheet - Mountains, Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC). Erişim Tarihi: 04/03/2025. https://www.ipcc.ch/report/ar6/wg2/downloads/outreach/IPCC_AR6_WGII_FactSheet_Mountains.pdf
[6] Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı. On İkinci Kalkınma Planı (2024-2028).
[7] T.C. İstanbul Valiliği İl Tarım ve Orman Müdürlüğü. Tarımsal Kuraklıkla Mücadele Strateji ve Eylem Planı (2023-2027).
