Üç Mahalle, Onlarca Yüz ve Tek Bir Ortak Amaç: Daha İyi Bir Detroit
Campau/Davison/Banglatown Çerçeve Planı, Detroit’i güzelleştirmek ve geliştirmek isteyen karar alıcılar, kent sakinleri ve paydaşların, mahalleleri için sergilediği ortak çabayı gösteriyor ve yaratıcı etkileşim ve iletişim teknikleri kullanılıyor.
Yazan: Ali Emre Soner*
İstanbul Teknik Üniversitesi, Şehir ve Bölge Planlama 3. Sınıf Öğrencisi
A.B.D.’nin Detroit kentinde Campau/Davison/Banglatown isimli 3 mahalle bulunmaktadır. Detroit’in ana arterinin üzerinde bulunan bölgede, park alanı içerisinde bulunan beyzbol sahası (Jayne Field) ve Detroit Halk Kütüphanesi başrol oynamaktadır. Söz konusu planlama alanı, güçlü yerel kuruluşları, enerjik ve çeşitli gruplardan oluşan toplulukları ile dikkat çekmektedir. Bu alan, planlama sürecinden önce de hem bölgede aktif rol oynayan paydaşları hem de yer yer yenilikçi girişimleri de konuk etmesiyle hâlihazırda büyük bir potansiyel barındırdığını göstermekteydi. Çerçeve planının amacı da bu potansiyeli kentlilerin güdümünde besleyerek daha sağlıklı ve güzel bir Detroit için ortaya koyulan ortak vizyonu gerçekleştirmek olmuştur.
Detroit Planlama Departmanı bu plan ile temelde 3 ana konuyu tek bir bütünleyici çatı altında toplamaktadır. Sokak görünümü ve bağlılık, açık alanlar ve düğüm noktaları, konutlar ve ekonomik kalkınma konularında gelişim göstermek için hem kısa hem de uzun vadede belirli stratejiler ve projeler üretilmiştir. Campau/Davison/Banglatown bölgeleri için hazırlanan bu plana biraz daha geniş açıdan bakıldığında görülecektir ki bu plan sadece 3 mahallenin bölgesine değil tüm Detroit kentine ışık tutan bir plandır. Bu plan, bahse konu mahalleden başlayarak Detroit kentinin ana vizyonu olan sağlıklı ve güzel bir çevre için verimli, yenilikçi ve dönüştürülebilir araçlar oluşturarak bu vizyona ulaşılmasını sağlamanın mihenk taşıdır.
Öngörülmelidir ki böyle bir plan tekil çabalarla ve tepeden inen kararlarla hedeflenen başarıya ulaşamayacaktır. Plan sürecinde karar alıcıların, paydaşların, kullanıcıların ve organizatörlerin ortak çabası elzemdir. Kentlilerin sağlıklı ve güvenli bir şehir yaratma çabaları Campau/Davison/Banglatown mahallelerinin güçlü yanlarını geliştirip bölgenin ihtiyaçlarını doğru yöntemlerle karşılama misyonuyla birleşmiştir.
Planlama Yaklaşımı
Bir mekân hakkında yorum yapmadan, çıkarımda bulunmadan ve yargıya varmadan önce o mekânı çok iyi tanımak gerektiği bilinmelidir. Özellikle güçlü toplumsal bağlar içeren mekânlarda, bir yabancı için karmaşık ve alakasız gelebilecek oluşumlar, o mekânın kullanıcıları için kullanışlı bir araç olabilir. Bu yüzden planlama aşamasına geçmeden önce mekâna dair önyargılardan ve varsayımlardan arınmak süreci güçlendirir. Belirtilen sebeplerden dolayı Çerçeve Plan hazırlanırken Detroit’in çok kültürlü karmaşık sosyal yapısını tam kapsamak için çeşitli temas yöntemleri belirlenmiştir. Açık oturumlar, dinleme seansları ve paydaşlarla yapılan toplantılar mahalle sakinlerini geniş bir yelpazede kapsarken; topluluk içerisindeki kritik azınlık gruplar ve bölgenin ileri gelen hak sahipleri ile yapılan birebir görüşmeler ile bölge özelinde bütüncül bir anlayış sergilendiği görülmektedir. Bölgedeki farklı meslek grupları ve sanatçıların ne tür sorunlarla karşılaştığı, süregelmekte olan bölgeleme kararlarının toplumun farklı kesimlerdeki etkisi ve yerel işletmelerin nasıl birbirini destekleyici şekilde gelişebileceği bu toplantıların konularından birkaçını oluşturmaktadır.
Toplulukla Etkileşim Yöntemleri
Planlama ekibinin sergilediği bir diğer yaklaşım da tam kapsayıcı ve tutarlı katılımcılık ilkesi yolunda kentlileri plana dâhil etmek için “nerede olurlarsa olsun” mümkün olan her bireye ulaşmak olmuştur. Açık oturumlarla ve diğer anlama-dinleme yöntemleriyle davet etseler de zihinlerdeki duvarların arasında kalmayan Detroit Planlama Departmanı, bunun için yaratıcı bir yöntem ortaya koymuştur. Kiralanan bir dondurma arabası üstüne planlama bölgesinin haritası çıkarılarak bölgenin geleceği için katkı sağlayan her bireye bir dondurma ikram etmiştir. Böylece her bir mahalle sakini planlama bölgesinin neresinde olursa olsunlar, arabanın üstüne çizili plana yapışkan notlarda yazdıkları fikirleri etiketleyerek plana katılma fırsatını elde etmiştir. “Mobil Etkileşim İstasyonunun” arkasındaki yaratıcı düşüncenin etkisi ile katılımcıların gelecekteki planlar yapılırken bu deneyimin bıraktığı olumlu izlenim sayesinde görüş ve fikirlerini daha özgürce, daha istekli belirteceği söylenebilir. Burada dondurma bir paylaşım ve etkileşim aracı olarak görülmelidir. Katılımın önündeki engelleri ve zorlukları aşmanın bir sınırı olmadığı, katılımın nasıl yapılacağı sorusunun her zaman yeni fikirlere ve farklı bakış açılarına açık olduğu proje vasıtasıyla kanıtlanmıştır.
Bölge ve Bölgeleme
Campau/Davison/Banglatown bölgesi, neredeyse %70’inin Conant Sokağı üzerinde bulunan iki komşuluk grubunda yaşadığı 12.000 kişiye ev sahipliği yapmaktadır. Bu alanlar o kadar yoğundur ki Detroit geneline bakıldığında bu bölgelerin yoğunlukları şehrin diğer semtlerine göre ortalamanın 4 katı kadar fazladır. Aynı zamanda bu bölge şehrin en karmaşık nüfus yapısına sahiptir. Bangladeş, Yemen ve Doğu Avrupalı göçmenler ile Afro-Amerikan halk kent sakinlerini oluşturan gruplardan birkaçıdır.
Planlama alanındaki parseller genellikle bir ya da iki ailelik konutlar, Conant Sokağı ile bölge içerisindeki koridorlar üzeri de ticaret alanı olarak bölgelenmiştir. Bu bölgeleme alan hakkında bir izlenim uyandırsa da planlama alanında neler yaşandığını anlamaya yetmiyor. Alanda bu bölgelemelerden daha eskiye dayanan konut altı dükkânlar ve kafeler bölgenin eski sakinleri için birer hafıza noktası. Bu alanlar alışveriş noktaları olmaktan öte birer sosyal ağ görevi görmekte ancak zamanla bu sosyal ağ noktalarının birer birer yok olduğu görülebilir. Alanın yeniden göz önünde bulundurulmasıyla beraber eskide kalan bu ağlar yeniden yaratılmak istenmekte ancak yeni bölgeleme kuralları bunun önüne geçmektedir. Bölgelemenin getirdiği engeller sadece ticaret ve konutlarla sınırlı değil. Planlama alanında bulunan boş ev ve arsalar çeşitli yerel kültür sanat kulüpleri için kullanılmakta. Ayrıca bölgede kentsel tarım da çok ciddi bir seviyede varlığını sürdürmekte ancak bölgeleme mantığında kendine bir yer bulamamış durumda gibi gözüküyor.
Çerçeve Planı: Sokak görünümü ve bağlılık
Çerçeve Planın 4 basamağından biri planlama alanındaki sokak görünümünü ve komşuluklar arasındaki bağlılığı iyileştirmek. Planlama departmanı bu başlık altında ortaya koyduğu amaçlar ve bu amaçlara karşılık gelen plan projeler üretmiş. Topluluktan gelen dönütlere göre bölgede kentliler kaldırımların yetersizliğinden ve anayollardaki hızın yüksekliğinden şikâyetçi. Görüşler ve analizler üzerine bölgede Conant Sokağı boyunca geçitlerin ve kaldırımların iyileştirilmesi ve bu koridorun zaman geçirmek için çok daha tercih edilebilir bir hat olması planlanmış. Fenelon, Luce ve diğer koridorlarda trafik sakinleştirme uygulamaları planlanarak bölge sakinlerini tehdit eden hızların önüne geçmek istenmiştir. Boş arazileri yayalar ve bisikletliler için uygun hale getirerek çıkmaz sokaklar ile kestirmeler oluşturulması planlanmıştır. Tüm bunlarla birlikte genel çerçevede bölgenin ana hattını oluşturan Conan Sokağı ve Campau’da yol diyetleri, güvenli ulaşım çalışmalarıyla bütünsel olarak bir sokak cephesini yenileme projesi hazırlanmıştır.
Açık alanlar ve düğümler
Planın bir diğer basamağı bölgedeki açık alanlar ile odak noktalarını erişilebilir ve daha cazip kılmak. Bölgedeki kullanılmayan boş alanların temizlenerek topluluğa faydalı olması açık alanları kazandırmak adına atılan adımlardan biri. Pek çok bölge sakini Jayne Field’ı seviyor ve orada zaman geçirmekten hoşlanıyor ancak sahaya ulaşmak bölgedeki herkes için aynı kolaylıkta değil. Açık alanlar ve özelde Jayne Field’a yönelik olan bu sorunları çözmek adına Conant Sokağı köşeleri ve Jayne Field parkına ailelere yönelik pasif rekreasyon alanları önerilmiştir. Hâlihazırdaki açık alanları kullanarak Knapp Kütüphanesi ve Davison İlkokulu gibi odak noktalarını güçlendirmek planlanmıştır. Uzun erimli süreçte de planlama bölgesindeki tüm âtıl alanların basit ve etkili kullanılan topluluk mekânlarına dönüştürmek hedeflenmiştir.
Konut, iyileştirme ve ekonomik kalkınma
Campau/Davison/Banglatown bölgesi çevrelerinde konutlarla desteklenen güçlü koridorlara sahiptir. Departmanın bu koridorlara yönelik önerisi hem ekonomik hem de sosyal anlamda stabil bir ortam yaratarak ticarethanelerin desteklenmesi olmuştur. Bölge sakinleri için Arazi Bankası himayesinde bulunan arsaların uygun kredilerle satışa açılması, yeni ekonomik fırsatlar yaratılması ve yerel kalkınmanın teşviki için uygun görülmüştür. Uyum sağlayabilen yeniden kullanım yöntemleri kullanılarak çok aileli konutların arttırılması, böylece planlama alanında konut çeşitliliğinin oluşturulması hedeflenmiştir. Yakın dönem iyileştirmeleri için bir eski okul bölgesi ve bir eğlence mekânının dönüştürülmesi planlanmış ve projeler oluşturulmuştur. Buna göre, eski eğlence mekânına yeni kullanım seçenekleri olarak alt katın restoran, üst katın ise ofis olarak kullanılması önerilmiştir. Projede ek olarak binaya çeşitli düzenlemelerin yapılması ve farklı ticari amaçlar için de kullanılması planlanmıştır.
Uzun soluklu adımlar
Planı anlatırken bahsedilen tüm projeler ayrı ayrı uygulanabileceği gibi bütüncül bir anlayış içerisinde yürütülmesi bu projelerin verimliliğini artıracak ve bölgeye sağlayacağı faydaları katlayacaktır. Yerel kalkınma ve mutenalaşma kentin kimyasını değiştiren bir süreçtir ve sürecin sonunda alınmak istenen faydalar her malzemeden etkilenir. Planın ve önerilen projelerin bütünselliği bu yüzden son derece hayatidir. Yakın dönem projeleri olarak bahsedilen çalışmalar 3-5 yıl arasında tamamlanabilecek ve gerekli yatırımı/ilgiyi alabilmiş projelerdir. Uzun dönem projeleri ise yapılan çalışmalar ve ortak çaba sonucu ortaya çıkabilecek kentsel mekâna dair bir vizyondur. Planın ve projelerin ilerleyen sürecinde alınacak geri dönüşler, sağlıklı bir ilerleme kaydedilmesini ve belirlenen vizyon doğrultusunda en yakın sonuçların alınmasını mümkün kılacaktır.
*Bu yazı, Kent dergisinin Ocak-Mart 2021 tarihli dördüncü sayısında yayımlanmıştır.
*Derginin tamamını okumak için tıklayınız.
