Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları 8: İnsana Yakışır İş ve Ekonomik Büyüme

Sürdürülebilir kalkınma yaklaşımı hem sayısal bir “ekonomik büyümeyi” hem de bu büyümenin bireylerin kimliklerinden bağımsız herkesi kapsamasını ve çalışma koşullarının insana yaraşır olmasını içeriyor.

Yazarlar: Duygu Kavak Şahinoğlu, Sümeyya Merve Çetin, Özge Sivrikaya

Sürdürülebilir kalkınma kavramının hayatımıza girişiyle birlikte kalkınmanın sadece sınırlı bir kitleye ya da bölgeye faydası dokunacak bir “ekonomik büyüme” den ibaret olmaması gerektiği anlayışı toplumlarda yer edindi. Birleşmiş Milletler gibi uluslararası kurumların öncülüğünde filizlenen bu anlayış “kimseyi geride bırakmayan” bir ekonomik büyümeyi vadediyor. Ayrıca kalkınma kavramı “herkese istihdam”, “herkes için insana yaraşır iş”, “herkesin hayat standardının yükseltilmesi”, “çalışanlara sosyal güvence sağlama” gibi idealleri de içeriyor.

Dünyadaki ve Türkiye’deki mevcut verilere baktığımızda zaman içinde çalışma koşullarında düzelmeler, istihdamda kadınlara da erkekler kadar alan tanınması gibi ideallerin önemli bir kısmında ilerlemeler olsa da hedeflerimizi arzulanan seviyelerde tutturabilmiş değiliz. Hatta bazı göstergelerde hedeflere oldukça uzağız. İstihdam özelinde düşünüldüğünde dünya genelinde toplam iş gücü üzerinden işsizlik oranı 2021 yılında 6.2 seviyesindeydi.(1) Ülkeler özelinde duruma baktığımızda ise bu oranda Örneğin Güney Afrika’da bu oran 33.6 iken Çek Cumhuriyeti’nde 2.9 seviyesinde. Türkiye’de ise bu oran 13.4.(2) İstihdam konusundaki problem genel işsizlik oranının yüksekliğiyle de sınırlı değil. İstihdama erişimde ya da çalışma şartlarında cinsiyet farklılıkları, engellilik durumu ya da yaş faktörleri de oldukça etkili. Uluslararası Çalışma Örgütünün (ILO) web sitesinde yer alan verilere göre, kadınların iş gücüne katılım oranı %47’nin altındayken bu oran erkeklerde %72’lere çıkıyor.(3) Ayrıca kadınlar erkeklere göre daha çok “kırılgan”(4) sayılabilecek işlerde çalışıyor. Bir diğer ayrım da engellilik durumu üzerinden olan ayrım. Örneğin Amerika’ya odaklanan bir rapora göre ülkede iş sahibi engelli birey oranının engeli olmayan bireylere göre çok daha az olduğu hesaplanmış. (5)

İstihdam dışında bir diğer ideal olan “iyi çalışma koşulları”ndaki duruma da bakalım. ILO ve Eurofound’ın 2019 yılında yayınladığı rapora göre iş kalitesinin bir boyutu olan fiziksel risklere maruz kalma durumu oldukça yaygın.6 T eslimat s üresinin kısalığı ve hızlı iş yapma göstergeleri üzerinden değerlendirilen “yoğun iş” yapma durumunu AB’deki çalışanların üçte biri deneyimlerken, Türkiye, El-Salvador gibi ülkelerdeki çalışanlarının yarısı deneyimliyor. İş güvenliği konusuyla ilgili verilere bakınca AB ülkelerindeki her 6 çalışanın 1’i, Amerika’da da her 10 kişiden 1’i işini altı ay içinde kaybetmekten korkuyor. (7)

Toparlarsak, günümüzdeki baskın kalkınma yaklaşımı olan sürdürülebilir kalkınma yaklaşımı hem sayısal bir “ekonomik büyümeyi” içeriyor, hem de bu büyümenin bireylerin kimliklerinden bağımsız herkesi kapsamasını öngörüyor. Ayrıca, çalışma koşullarının da insana yaraşır biçimde olması gerektiğini benimsiyor. Mevcut çalışmalara bakıldığında bu hedeflerin aslında birbirini beslediği de görülebilir. Örneğin kadın ve erkeğin istihdamı arasındaki farkın azalmasının küresel GSYİH’nin artışına olumlu bir şekilde katkı sunacağı öngörülüyor. (8) Ö te y andan y ukarıda d a belirttiğimiz gibi hem bireylerin daha müreffeh bir hayata erişmesine hem de ekonomik büyüme gibi kolektif kazanımları içeren bu ideallere ulaşmaktan henüz uzağız ve bu alanları iyileştirecek çalışmalar yapmak durumundayız. 2030 Amaçlarına odaklandığımız bu serimizin 8. yazısında başta belediyeler olmak üzere diğer kurum ve kuruluşlara “yapılabilecekleriyle” ilgili fikir vermek için yerel düzeyde “insana yakışır iş ve ekonomik büyüme” ile ilgili hayata geçirilmiş ilham verici nitelikte olan biri yabancı biri yerli iyi uygulamayı sizler için derledik.

ODISHA, HINDISTAN

COVID-19 döneminde birçok ülkede sokağa çıkma yasakları yürürlüğe girdi. Bu önlemler salgının daha çok yayılmasını önlemek için gerekliyse de iş yapma süreçlerini ve istihdamı oldukça etkiledi. OECD, web sitesinde bu süreci Amerika’da 1930’ların başında meydana gelen “Büyük Bunalım”dan sonraki en büyük iş krizlerinden biri olarak tanımladı.(9) B u s üreçte uzaktan çalışmaya müsait olmayan farklı sektörlerden kurumlarda iş kesintileri oldu, bireylerin maaşları ödenemedi ya da işten çıkarmalar yaşandı. Benzer şekilde Hindistan’daki Odisha’da da COVID-19 ve onu takip eden yasaklar sebebiyle kentlilerin bir kısmının “birden işsiz kalma” ve “yoksulluğa” düşme durumu ortaya çıktı. Bu duruma karşı, Odisha Hükümeti kentteki yoksullara, kayıtsız ve göçmen işçilere kitlesel istihdam fırsatları yaratmak amacıyla “Kentsel Ücret İstihdam Girişimi”ni (Urban Wage Employment Initiative) başlattı. Bu girişim kapsamında, Odisha’da gerçekleştirilen yağmur suyu drenajı yapımı, yağmur suyu toplama yapısı inşası, toplum merkezleri inşası, park gibi kamusal alanları ağaçlandırma gibi kamu işleri için çalıştırılacak kişiler hızlı bir şekilde istihdam edildi. Söz konusu istihdam edilen kişiler, yereldeki topluluk gruplarıyla, gecekondu dernekleriyle ve kadın gruplarıyla iş birliği yapılarak tespit edildi ve bu grupların da rehberliğiyle yeteneklerine göre ilgili işlerde istihdam edildi. Bu girişimde toplam 22.500 kamu projesi hayata geçirildi; 5.368 kadın grubu 438 gecekondu derneği uygulama partneri olarak yer aldı; 700.000 kent yoksulu ve göçmen işçiye iş sağlandı.(10)

KÜÇÜKÇEKMECE, TÜRKIYE

Yukarıda da belirtildiği gibi dünyada kadın istihdamı erkeklere oranla daha düşük. Türkiye’de de durum bu şekilde. TÜİK’in 2021 verilerine göre 15 yaş ve üzeri grupta yer alan kadınların yalnızca %26.3’ü istihdamda yer alırken erkeklerde bu oran %59.8’e çıkıyor.(11) Dünyada olduğu gibi Türkiye’de de belediyelerin bir kısmı kadın- erkek istihdamı oranındaki uçurumu azaltmak ve kadınların daha çok istihdamda yer almasını sağlamak adına çalışmalar yürütüyor. İstanbul’un Küçükçekmece ilçesi bu amaçla “Etkin Kadın Girişimi Üretim ve İşletme Kooperatifi (EKİP)” projesini desteklemeye karar vermiş. Avrupa Birliği tarafından finanse edilen proje kapsamında 2020 yılında 18 yaşından büyük T.C vatandaşı kadınlar ile Suriyeli mülteci kadınlardan oluşan bir kadın kooperatifi kurulmuş. Küçükçekmece Belediyesi ise kooperatif ile iş birliği yaparak belediyeye ait bir kafeyi üretim yeri olarak kooperatifi temin etmiş. Belediyenin girişimiyle Alman Uluslararası İşbirliği Kurumu’ndan (GIZ) alınan hibe ile iş dekorasyonu yapılan kafenin 30 Mart 2022’de resmi açılışı gerçekleşmiş. Çalışanları kooperatif üyesi kadınlardan oluşan kafede sabah, öğle ve akşam yemekleri kapsamında uygun fiyata sağlıklı yiyecekler sunuluyor.(12) Ayrıca k afe c atering hizmeti de sağlıyor. Kafe dışında kooperatif kapsamında kadınlara mesleki yeteneklerini geliştirerek istihdama katılma şanslarını yükseltecek ve kişisel gelişimlerine katkı sunacak girişimcilik, dijital okuryazarlık, yemek pişirme teknikleri ve eğitimleri, sosyal uyum, Türkçe dil kursu gibi eğitimler veriliyor. Şu ana kadar 414 kadın bu eğitimlerden faydalanmış. Proje bu haliyle kadınlara mesleki yetenek kazandırma ve kadın istihdamını artırmanın yanı sıra göçmen kadınları sosyal uyum sürecinde destekleme ve iki topluluk arasında empati odaklı ilişkinin gerçekleşmesini sağlamayı hedefliyor.

KAYNAKLAR

(1) Bkz. “Unemployment, total”, The World Bank, erişim 9 Kasım 2022, https://data.worldbank.org/indicator/SL.UEM. TOTL.ZS

(2) A.g.e.

(3) “The gender gap in employment: What’s holding women back?”, ILO, erişim 9 Kasım 2022, https://www.ilo.org/infostories/ en-GB/Stories/Employment/barriers-women#unemployed-vulnerable

(4) Bu tip işler, isteğe bağlı olmadan daha kısa süre çalışma saatleri, ücretsiz ev ve bakım işleri, az ücretli aile işlerinde çalışma, anne olduğunda sağlanan desteklerin azlığı, sosyal güvenliğe erişimin azlığı gibi konuları içeriyor. Bkz. “What does vulnerable employment look like?”, ILO, erişim 9 Kasım 2022, https://www.ilo.org/infostories/en-GB/Stories/ Employment/barriers-women#unemployed-vulnerable/vulnerable-employment

(5) 2020 yılında tahmini oranları takip eden şekilde: Engelli bireylerin istihdamı %38.4, engelli olmayan bireyin istihdamı %75.8. Bkz. Rehabilitation Research amd Training Center on Disability Statistics and Demographics, Annual Report on People with Disabilities in America, 2021, erişim 8 Kasım 2022,

(6) ILO ve Eurfound, Working Conditions in a Global Perspective, (2019), erişim 10 Kasım 2022, https://www.ilo.org/ wcmsp5/groups/public/---dgreports/---dcomm/---publ/documents/publication/wcms_696174.pdf

(7) A.g.e.

(8) Bkz. ILO, World Emploment and Social Outlook: Trends for Women 2017, (2017), erişim 10 Kasım 2022, https://disabilitycompendium.

org/sites/default/files/user-uploads/Events/2022ReleaseYear/Annual%20Report%20---%20

2021%20---%20WEB.pdf https://www.refworld.org/pdfid/594236824.pdf

(9) “The impact of COVID-19 on employment and jobs”, OECD, erişim 10 Kasım 2022, https://www.oecd.org/employment/

covid-19.htm

(10) İşsizlik sorununa hızlı bir şekilde yanıt veren bu uygulamayla ilgili Odisha otoriteleri kılavuz da yayınladı. Rehberle ilgili bilgi için bkz. “Odisha Govt Issues Guidelines For Urban Wage Employment Initiative”, ommcomnews, erişim 10 Kasım 2022, https://ommcomnews.com/odisha-news/odisha-govt-issues-guidelines-for-urban-wage-employment-initiative

(11) “İstatistiklerle Kadın,2021”, TUIK, erişim 14 Kasım 2022, https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Istatistiklerle-Kadin- 2021-45635#:~:text=Hanehalk%C4%B1%20i%C5%9Fg%C3%BCc%C3%BC%20ara%C5%9Ft%C4%B1rmas%- C4%B1%20sonu%C3%A7lar%C4%B1na%20g%C3%B6re,ise%20%59%2C8%20oldu.

(12) Şuana kadar yaklaşık 50 kadın kooperatif üyeliğine başvuru yapmış, 31 kadının kooperatif üyeliği kabul edilmiş.

*Bu yazı, Kent dergisinin Eylül-Aralık 2022 tarihli dokuzuncu sayısında yayımlanmıştır.

*Derginin tamamını MBB Kültür Yayınları sitesinden buraya tıklayarak indirebilirsiniz.

Kapak Görseli: Pop & Zebra