20.10.2021

Marmara Bölgesi Mekânsal Gelişme Stratejik Çerçeve Belgesi Tanıtıldı

Marmara Belediyeler Birliğinin (MBB) yayımladığı Marmara Bölgesi Mekânsal Gelişme Stratejik Çerçeve Belgesi (MSÇB), 20 Ekim 2021, Çarşamba günü İstanbul’da MBB ve Kocaeli Büyükşehir Belediye Başkanı Doç. Dr. Tahir Büyükakın tarafından basına tanıtıldı.

Türkiye’de bir ilk olarak 14 ili ve 5 kalkınma ajansını kapsayan bölgesel plan hakkında konuşan MBB ve Kocaeli Büyükşehir Belediye Başkanı Doç. Dr. Tahir Büyükakın “MSÇB ile Marmara Bölgesi’nin mevcut sorun ve potansiyellerinin değerlendirilmesi, gelecek öngörülerinin ve olası mekânsal gelişme stratejilerinin bölgesel ölçekte ele alınması hedeflenmiştir.” dedi.

Büyükakın “MBB’nin kendi özel tarihi içinde de çok özel bir çalışma olduğunu rahatlıkla söyleyebilirim. Bir süre önce Marmara Denizi konusunda başlattığımız çalışmalar ve 1-3 Ekim 2021 tarihlerinde ikincisini gerçekleştirdiğimiz dünyanın en büyük kent forumlarından biri olan MARUF’tan sonra, şimdi de MSÇB ile kentsel meselelerin çözümünde bölge düzeyi ve havza yaklaşımını esas alan yeni bir adım atıyoruz.” sözleriyle bölge için çok önemli bir adım atıldığından bahsetti.

14 İli ve 5 Kalkınma Ajansını Kapsayan Bir Belge

Marmara Bölgesi sınırlarını da aşan bir çerçeve belgesi olmasından bahseden Büyükakın “Marmara Bölgesi’nde bulunan illerin yanı sıra çevredeki 3 ilin daha dahil edilmesidir. MSÇB kapsamına, coğrafi tanımlamalara göre Marmara Bölgesi’nde yer alan 11 ile (İstanbul, Kocaeli, Bursa, Balıkesir, Tekirdağ, Sakarya, Çanakkale, Edirne, Yalova, Bilecik, Kırklareli) ek olarak kalkınma ajanslarının kapsamları esas alınarak Eskişehir, Bolu ve Düzce illeri de dahil edilmiştir. Bu sayede bölgeyle ilişkili 5 kalkınma ajansının çalışma alanı da kapsama alınmış, bütüncül bakışın sağlanması murat edilmiştir.” dedi.

Günümüzün İşbirliği Gerektiren En Önemli Konuları

MSÇB’nin amacı, Marmara Bölgesi’nin mevcut durumdaki sorun ve potansiyellerini değerlendirerek; bölgeye yönelik gelecek öngörülerini ve olası mekânsal gelişme stratejilerini ele almak ve yerel yönetimlerle iş birliği içinde bölge ve ülke kalkınmasına katkı koyacak bir diyalog platformu ve bir rehber, bir yol haritası oluşturmaktır. MSÇB, Birleşmiş Milletlerin 2015 yılında kabul ettiği 17 başlıktaki Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları’nın (SKA) tümüne doğrudan ve dolaylı katkı yapmak üzere; on birinci amaç (SKA11) “Sürdürülebilir Şehirler ve Toplumlar” amacını merkeze alan bir çalışma kurgusuna dayanmaktadır.

MSÇB çalışması kapsamına giren iller, Marmara Bölgesi’ni çevreleyen beş İBBS Düzey 2 Bölgesi’dir. Marmara Belediyeler Birliğine üye belediyelerin (İstanbul, Kocaeli, Bursa, Balıkesir, Tekirdağ, Sakarya, Çanakkale, Edirne, Kırklareli, Yalova, Bilecik) bulunduğu illerin yanı sıra Eskişehir, Bolu ve Düzce illeri de çalışmaya dahil edilmiştir. Çalışma alanı sınırında, yedisi büyükşehir olmak üzere on dört il ve beş İBBS Düzey 2 Bölgesi (TR10, TR21, TR22, TR41, TR42) yer almaktadır. Proje alanı ayrıca, Meriç-Ergene, Marmara, Batı Karadeniz, Sakarya, Susurluk ve Kuzey Ege olmak üzere altı su havzası içinde bulunmaktadır.

MSÇB çalışması 14 ilin bir araya getirilmesi ile tanımlanan süreç odaklı bir yaklaşımla geliştirilmiştir. Bu çerçevede, ilk olarak bölgesel gelişmeyi yönlendiren küresel eğilimler; dünya ekonomisinin genel durumu, nüfus dinamikleri ve uluslararası göç, iklim değişikliği, doğal tehlikeler ve afet, yenilikçilik ve teknolojik dönüşüm, ulaşım ve lojistik konularında ele alınmıştır.

[caption id="attachment_10539" align="aligncenter" width="800"] MSÇB çalışma alanı net göç hızı haritası[/caption]

[caption id="attachment_10541" align="aligncenter" width="800"] 2050 yılı kişi başına düşen yıllık kullanılabilir su haritası[/caption]

Mevcut durum analizleri ve analitik değerlendirmeler çalışması; nüfus ve yerleşmeler sistemi, ekonomi ve özel uzmanlaşma bölgeleri, ulaştırma ve lojistik, enerji altyapısı ve doğal-kültürel yapı ve iklim değişikliği olmak üzere beş temel çalışma konusu çerçevesinde gerçekleştirilmiştir. Bu aşamada “Türkiye Mekânsal Strateji Planı Mevcut Durum Sentezi ve Mekânsal Değerlendirmeler” çalışmasında elde edilen veriler ve bulgular esas alınmış ve bölgeye özel olarak derlenmiştir. Çalışma alanı kapsamında üretilmiş olan İBBS Düzey 2 bölge planlarında, çevre düzeni planlarında ve havza koruma eylem planlarında yer alan yerleşmelere ait sorun ve potansiyeller, MSÇB çalışma konularına göre derlenmiş ve değerlendirilmiştir. Bölge ölçeği düzeyinin gerektirdiği ilave verilerin toplanması ve gerekli analitik mekânsal değerlendirmelerin yapılması çalışmanın odağı (bölge ölçeği); çevre düzeni planlarında tanımlanan mekânsal kararların il ölçeğinde irdelenmesi ise alt ölçek sınırı (mekânsal alt ölçek- mikro) olarak tanımlanmıştır. Kalkınma Ajanslarınca hazırlanan bölge planları, çalışmayı yatayda besleyen temel dokümanlar olmuştur.

[caption id="attachment_10528" align="aligncenter" width="800"] Doğal ve kültürel odaklar haritası[/caption]

Bölgeler, ilişkisel bir yaklaşım ile değerlendirildikten sonra, çalışma alanı; “özgün odaklar”, “bölgedeki geçiş zonları (etkileşim bölgeleri)” ve “bütünleşme aksları, bağlantılar ve koridorlar” olmak üzere üç farklı mekânsal temsil biçimi ile ele alınmıştır. Bu bağlamda özgün odaklar; doğal ve kültürel odaklar, turizm odakları, ulaşım ve lojistik odakları, üretim ve yenilikçilik odakları ile beşerî sermaye ve çekicilik odakları olmak üzere beş grupta değerlendirilmiştir. Bölgedeki geçiş zonları kapsamında, bölgede il sınırları ile çakışmayan doğal alanlar, havzalar, korunacak alanlar, büyük ovalar ve tarım alanları ile kentsel yerleşme alanları ve geniş sanayi alanları ele alınmıştır. Son olarak sanayi, turizm ve ulaşım aksları ve koridorları tanımlanmıştır.

[caption id="attachment_10537" align="aligncenter" width="1024"] Marmara Bölgesi mekansal gelişme şeması[/caption]

Çalışma alanı kapsamında yer alan 14 il arasında iş birliği yapılmasını gerekli kılan, bölge için öncelikli olan konuların, sektörel projelerin ve vizyona yönelik kavramların belirlenmesi amacıyla çalıştaylar dizisi gerçekleştirilmiştir. Proje alanındaki kalkınma ajansları, valilikler, il ve ilçe belediyeleri, meslek odaları, sanayi ve ticaret odaları ve STK’ların katıldığı çalıştaylarda, aktörlerden öncelikli projeler ve MSÇB vizyonunda yer almasını öngördükleri kavramlar temin edilmiştir.

MSÇB vizyonu “Güçlü Yerel İş birliği ve Ağları ile Üretimde Verimliliği, Yenilikçiliği ve Küresel Rekabeti Önceleyen, Doğal ve Kültürel Varlıkları ile Sürdürülebilir, Dayanıklı ve Kapsayıcı Yerleşmelere Sahip Marmara” olarak belirlenmiştir. Vizyonun gerçekleştirilmesine ilişkin olarak 5 stratejik eksen (SE1. Güçlü yerel iş birliği ve ağlar, SE2. Üretimde verimlilik, yenilikçilik ve küresel rekabet, SE3. Doğal ve kültürel varlıklar, SE4. Sürdürülebilir ve dayanıklı yerleşmeler, SE5. Toplumsal gelişme ve kapsayıcılık), bu eksenlere bağlı 21 hedef belirlenmiş ve 71 proje önerilmiştir.

Tespit edilen sorunların çözümü ve/veya bölgenin kalkınmasına yardımcı olması amacıyla önerilen projeler; önem düzeyi, iş birliği, fayda ve süre parametreleri doğrultusunda önceliklendirilmiştir ve “proje föyleri” hazırlanmıştır. Ayrıca, önerilen projeler; uluslararası, ulusal ve bölgesel düzeydeki strateji belgeleri ve planlarda yer alan amaç, hedef ve temel mekânsal kararlar kapsamında değerlendirilmiştir.

4 kısımdan oluşan Marmara Bölgesi Mekânsal Gelişme Stratejik Çerçeve Belgesi’nin içeriği şu şekildedir: