Türkiye’de Üniversite ve Araştırma Kütüphaneleri Konuşuldu
Marmara Belediyeler Birliğinin düzenlediği Kebikeç Seminerleri’nin yedincisi “Türkiye’de Üniversite ve Araştırma Kütüphaneleri” konu başlığıyla 25 Ekim 2018, Perşembe günü MBB Hızır Bey Çelebi Salonu’nda gerçekleştirildi.
İstanbul Üniversitesi Kütüphane ve Dokümantasyon Daire Başkanı Dr. Pervin Bezirci, Boğaziçi Üniversitesi Otomasyon ve Sistem Yönetimi Bölüm Sorumlusu İsmet Mazlumoğlu ve İslam Tarih, Sanat ve Kültür Araştırma Merkezi (IRCICA) Kütüphane ve Dokümantasyon Bölüm Müdürü Neslihan Sandal’ın konuşmacı olarak katıldığı programda kütüphanecilik alanına ilişkin bilgi birikimi ve tecrübeler aktarıldı.
“Kitap Odaklı Kütüphanecilik, Yerini Kullanıcı Merkezli Kütüphaneciliğe Bıraktı”
Dr. Pervin Bezirci, konuşmasına üniversite kütüphanelerinin amaçlarını yerine getirebilmesi için bina, bütçe, insan kaynakları, koleksiyon, teknoloji alt yapısı ve kullanıcı hizmetleri açısından sürdürülebilir niteliğe sahip olması gerektiğini söyleyerek başladı. Bilgi ve iletişim teknolojileri devrimi ile birlikte kitap odaklı kütüphanecilik kavramı uzun zamandan beri kullanıcı merkezli kütüphanecilik ile yer değiştirdiğini belirten Bezirci sözlerine şöyle devam etti:
“Artık yeni nesil kütüphaneler, fiziksel sınırlarının dışına çıkmayı ve değişik formatlarda, çok daha zengin koleksiyonları, daha bütünleşik bir ortamdan etkin ve hızlı bir biçimde zaman ve mekân sınırlaması olmaksızın kullanıcılarına ulaştırmayı hedefliyor. Nihayetinde bu durum yeni bir kütüphane anlayışının ortaya çıkmasını sağlamıştır. Literatürde bu anlayışı yansıtan “elektronik kütüphane”, “sanal kütüphane”, “dijital kütüphane”, “duvarsız kütüphane”, “çok dilli kütüphane” (polyglot library), “portal kütüphane”, “masaüstü kütüphane” (desktop library), “çevrimiçi kütüphane” (online library) ve “karma kütüphane” (hybrid library) gibi eş anlamlı veya birbirine benzer terimler kullanılmakta ve farklı kişiler ve meslek grupları tarafından farklı yaklaşımlar sergilenmektedir.”
“Türkiye’de Kütüphanelerde Yayın Alım Bütçeleri Artırılmalı”
Ülkemizdeki üniversite kütüphanelerine ayrılan bütçe oldukça yetersizliğine dikkat çeken Bezirci, konuya ilişkin rakamları katılımcılarla paylaştı: “Üniversitelerin genel olarak toplam bütçelerinin sadece ortalama % 0,50’si kütüphanelere ayrılmıştır. Bu oran üniversitelere göre farklılıklar göstermektedir. Gelişmiş ülkelerdeki kütüphane bütçelerinin üniversite bütçelerine oranı ise en az % 3-4’ dür. Türkiye’deki tüm devlet üniversitelerinin toplam yayın alım bütçesinin 2017 verilerine göre 126.850,000 TL. olduğu düşünüldüğünde, dünyanın önde gelen kütüphaneleri ile aradaki farkın ne kadar büyük olduğu açıkça görülmektedir. Britanya Kütüphanesi bütçesi 6.747.461.500 TL, Harward Üniversite Kütüphanesi bütçesi 611.888.000 TL, Yale Üniversite Kütüphanesi bütçesi 454.326.840 TL, Oxford Üniversite Kütüphanesi bütçesi 209.845.030 TL, Cambridge Üniversite Kütüphanesi bütçesi 111.370.740 TL, Edinburg Üniversite Kütüphanesi bütçesi 50.167.000 TL’dir. Fiziksel alan açısından ülkemizin en büyükleri arasındaki yer alan bazı kamu üniversite kütüphanelerine bakıldığında; ortalama 10.000-15.000 m² alanlarda hizmet verildiği görülmektedir. Oysa dünyanın en büyük derleme/üniversite kütüphanelerinden bazıları incelendiğinde ise; 28.000-112.000 m² alanlarda hizmet verildiği, ihtiyaç ve taleplere bağlı olarak genişleme, büyüme çalışmalarının planlandığı ya da hayata geçirildiği anlaşılmaktadır.”
Boğaziçi Üniversitesi Otomasyon ve Sistem Yönetimi Bölüm Sorumlusu İsmet Mazlumoğlu ise kütüphaneler alanında yaşanan genel sıkıntıları mekan, bütçe ve halk kütüphanelerinin yetersizliği, ilk ve orta öğretimde kütüphane kültürünün eksikliği, kadro ve personel sıkıntıları ve mevzuat zorlukları olarak sıraladı. Mazlumoğlu; Türk kütüphaneciliğinde ülkenin ilk modern üniversite kütüphanesi olarak öncü olan Boğaziçi Üniversitesi Kütüphanesi’ne ilişkin veriler paylaştı. 700.000 kitap + dergi, 3.567.000 e-kitap, 84.084 e-dergi bulunduğunu ve her yıl ortalama 10.000 satınalma yapıldığını ve 15.000 bağış kitap eklenmekte olduğunu belirtti.
İslam Tarih, Sanat ve Kültür Araştırma Merkezi (IRCICA) Kütüphane ve Dokümantasyon Bölüm Müdürü Neslihan Sandal ise ilgili oldukları konulardaki ilim ve sanat çalışmalarının gelişmesini desteklemek amacıyla, kültür kurumları ile üniversiteler arasında işbirliğinin gelişmesine yardımcı olduklarını vurguladı. Sandal, “Kütüphane koleksiyonumuz, İslam medeniyetiyle ilgili; bilhassa tarih, coğrafya, bilim, sanat, din, edebiyat, felsefe gibi konularda yoğunlaşmış, 145 farklı dildeki müracaat eserlerinden oluşmaktadır. Ayrıca zengin bir fotoğraf, harita ve hat arşivine sahipiz. Koleksiyonumuz satın alma, değişim ve bağış yoluyla genişlemektedir. Değişim programı çerçevesinde 75 ülkeden 850 kişi ve kurumla aktif değişim faaliyeti yürütmekteyiz. Sayısal kütüphane koleksiyonunda bulunan, tüm Osmanlıca matbu eserler içerisinde, metin içi arama yapılabilmektedir. Merkezin 2010’dan bu yana sürdürdüğü ve dünya çapında ilk kez gerçekleştirilen Osmanlıca OCR çalışması ile sayısallaştırma sürecinde eksik kalan önemli bir aşama tamamlanmış oldu. Yeni projemiz ise metin haline getirilen osmanlıca eserlerin latin harflerine çevrilmesi projesidir. 18 ay sonunda diğer dillerde uygulanan çeviri Osmanlıca eserler içinde mümkün olacaktır.” şeklinde konuştu.
Kebikeç Seminerleri’nde daha önce Nadir Eserlerin Kataloglanması, Sahaflık ve Sahaflar, Dünya Kütüphanelerinden Örnekler, Kitap ve Kütüphane Hatıraları, Kâğıt Restorasyonu ve Uygulama Örnekleri ve Kitâbeler ve Mezar Taşı Kitâbeleri konularına yer verilmişti.
