COP27'den: Şarm El-şeyh Uyum Ajandası Ne Diyor?
Küresel 2030 Uyum Sonuç Hedefleri ile Şarm El-Şeyh Uyum Ajandası
COP27 Başkanlığı, iklim değişikliğinin etkilerine uyum sağlamanın ve dayanıklılığı arttırmanın ehemmiyetini kabul ederek 30 küresel uyum hedefinin yer aldığı Şarm-El-Şeyh Uyum Ajandası’nı ilan etmiştir.
Ajanda; gıda ve tarım, su ve doğa, kıyı ve okyanuslar, insan yerleşimleri ve altyapı alanlarında planlama ve finans çözümleri de üreterek bir dönüşüm sağlamak ve 4 milyar insanın iklim direncini artırmak için 2030 yılına kadar acilen ihtiyaç duyulan 30 küresel uyum sonuç hedefini ortaya koymaktadır. Bu hedefler zaman içerisinde geliştirilmeye devam edilecektir.
Gıda Güvenliği ve Tarım Sistemleri
İklim değişikliği, tüm değer zinciri (üretim, işleme, dağıtım, tüketim) genelinde gezegeni, beslenme ve sağlığı, sosyal eşitliği, ekonomiyi ve gıda güvenliğini olumsuz yönde etkileyen önemli riskler oluşturmaktadır.
Gıda ve Tarım için Şarm El-Şeyh Uyum Ajandası dört hedefe odaklanmaktadır:
- İklime dayanıklı, sürdürülebilir tarım ile verimi %17 artırmak ve tarım alanlarını genişletmeden çiftliklerden kaynaklı sera gazı emisyonlarını %21 oranında azaltmak.
- Gıda üretimindeki kayıp oranını ve kişi başına düşen gıda atık miktarını 2019 yılına göre yarıya indirmek.
- Sağlıklı alternatif proteinlerin, küresel et ve deniz ürünleri pazarının %15'ini oluşturması.
- Dünya çapında meyve, sebze, tohum, kuruyemiş ve bakliyat tüketiminin 1,5 kat artması.
Aktif bir politika eylemi ve fonların harekete geçirilmesi ile bu adaptasyon sonuçlarına ulaşmak mümkün olabilecektir.
Su ve Doğa Sistemleri
Doğa, su ve bunlarla ilişki halindeki topluluklar, iklim etkilerine karşı son derece savunmasız konumda yer almaktadır. İnsanları korumak için doğanın korunması gerektiğinden Şarm El-Şeyh Uyum Ajandası, su ve doğa dayanıklılığı için beş hedefe odaklanıyor:
- 45 milyon hektarı korumak (karalar ve iç sular), 2 milyar hektar alanın sürdürülebilir yönetimini sağlamak, 350 milyon hektar arazinin restorasyonunu sağlamak, su güvenliğini ve geçim kaynaklarını iyileştirmek için doğa temelli çözümlerin kullanımıyla yerel toplulukları yasalarla güvence altına almak.
- 2025'e kadar finans kuruluşlarının portföylerinden ormansızlaşmaya neden olacak projeleri çıkartarak arazi dönüşümünün durdurulmasına katkıda bulunmalarını ve 2030 yılına kadar ihtiyaç duyulan 354 milyar dolarlık Doğa Temelli Çözümler yatırım fırsatından yararlanmalarını sağlamak.
- Su sistemlerinin; sızıntı, kayıp ve kaçaklardan kaynaklı su kaybını azaltacak şekilde akıllı, verimli ve sağlam olması.
- Sıfır atık su deşarjı ile doğal sulak alan filtrasyonunun yanı sıra atık suların geri dönüşümü ve yeniden kullanımının en üst düzeye çıkarılması.
- Sürdürülebilir sulama sistemlerinin dünyada ekili alanların %20'sinde uygulanması.
İnsan Yerleşim Sistemleri
Binalardan, parklardan ve yeşil alanlardan kırsal mahallelere ve kentlere kadar her türlü yerleşimin iklim değişikliğinden etkileneceği öngörülmektedir.
Şarm El-Şeyh Uyum Ajandası, insan yerleşimlerinin dayanıklılığı için beş hedefe odaklanıyor:
- 1 milyar insanın nezih ve güvenli evlerde yaşamak için daha iyi tasarım, inşaat ve finansmana erişebilmesi.
- Akıllı ve erken uyarı sistemlerinin 3 milyar insana ulaşması.
- Kentsel alanlardaki topluluklar için doğaya dayalı çözümlere 1 trilyon dolar yatırım yapılması.
- Temel toplumsal hizmetlere ve temel ihtiyaçlara erişimi sağlamak için sosyal altyapının güçlendirilmesi.
- Atıkların ikincil kaynak olarak artan kullanımının, kayıt dışı çalışanların geçim kaynaklarını artırması. Açıkta atık yakmanın %60 oranında azaltılması ile kirlilik seviyelerini düşürerek yerel toplulukların sağlıklarının iyileştirilmesi.
Şehirler ve insan yerleşimleri, dayanıklı konut ve altyapı oluşturmaya, risk yönetimi ile kriz müdahalesini iyileştirmeye yardımcı olacak planlamalara ihtiyaç duymaktadır. Bu sonuçlara ulaşmak için planlama, finansman ve etkinleştirme politikaları gerekmektedir.
Kıyı ve Okyanus Sistemleri
Canlı, adil ve sürdürülebilir bir okyanus ekonomisi, dünyanın her yerindeki insanların refahı için esas olarak görülmektedir.
Şarm El-Şeyh Uyum Ajandası, okyanus ve kıyı dayanıklılığı oluşturmak için dört hedefe odaklanmaktadır:
- Tropik bitkilerin kaybını durdurmak, son kayıpların yarısını tekrar kazanmak, tropik bitkilerin dünya çapında korumasını iki katına çıkarmak. Mevcut tüm tropik bitkilere yönelik finansman sürdürülebilirliğini sağlamak ve küresel olarak 15 milyon hektarlık tropik bitkinin geleceğini güvence altına almak adına 4 milyar dolar tutarında yatırım yapılması.
- Tropik topluluklardaki insanları desteklemek için mercan resiflerini korumak ve eski haline getirmek.
- Ilıman topluluklardaki insanları desteklemek için deniz otlarını, bataklıkları ve yosun ormanlarını korumak ve eski haline getirmek.
- Kentsel kıyı şeritlerinin gri ve hibrit çözümlerle[1] korunması.
Esneklik çözümlerini uygulamaya yönelik çabalara ve başarılara rağmen, mercan resifleri, ılıman ekosistemler veya kentsel kıyı şeritlerinin korunması için küresel hedefler bulunmamaktadır. Bu nedenle Şarm El-Şeyh Uyum Ajandası tüm devlet dışı ve devlet aktörlerini bu kritik çözümler etrafında toplanmaya, bu çözümlere yönelik ihtiyaç ve hedefleri tanımlamaya ve bunları geniş ölçekte uygulamaya davet etmektedir.
Altyapı Sistemleri
Altyapı sistemleri (özellikle enerji ve ulaşım sistemleri), geçim kaynakları, halk sağlığı ve iklim değişikliğine karşı direnç için kritik öneme sahiptir.
Şarm El-Şeyh Uyum Ajandası, enerji ve ulaşım yoluyla altyapı dayanıklılığı oluşturmak için beş hedefe odaklanmaktadır:
- İklime dayanıklı enerj sistemleri aracılığıyla elektriğe erişimi olmayan 679 milyon insanın uygun bir maliyetle internete erişimini sağlamak ve yetersiz hizmet verilen 1 milyar insana daha kaliteli bir hizmet sağlamak.
- Dünya çapında temiz pişirme (meydana getireceği emisyon ile iç ortam hava kalitesine olumsuz etkisi olmayan pişirme) için yılda en az 10 milyar dolar tutarında yenilikçi finansman yoluyla temiz pişirme erişimine sahip 2,4 milyar insan olması.
- 2030 yılına kadar merkezi olmayan üretim ve tüketimi mümkün kılacak şekilde 585 GW pil depolama kapasitesi sağlanması ve iletim/dağıtım ağlarının genişletilmesi.
- Uygun fiyatlı toplu ve özel ulaşım hizmetlerinin genişletilmesi yoluyla 2,2 milyar kişinin düşük maliyetli temiz araçlara ve mobilite çözümlerine erişmesi.
- Yeni teknoloji, tasarım ve malzemelerin kullanılmasıyla, ulaştırma altyapısının iklim tehlikelerine karşı dayanıklı olması.
Ortak Kolaylaştırıcılar: Planlama ve Finans
Planlama ve finans; risk bilinci ve anlayışındaki boşlukları kapatmada kritik bir rol oynayarak kararların iyileştirilmesine yardımcı olmaktadır. Ayrıca iklim değişikliğine uyumu fiilen başlatmak, hızlandırmak ve gerçekleştirmek için gerekli kaynakları tahsis etmektedir.
Şarm El-Şeyh Uyum Ajandası, planlama ve finansman olanaklarını oluşturmak için altı hedefe odaklanmaktadır:
- 10.000 şehir ve 100 bölgesel yönetimin kanıta dayalı, uygulanabilir uyum planlarına sahip olması.
- Dünyanın en büyük 2.000 şirketinin eyleme geçirilebilir uyum planlarını geliştirmesi.
- İklim risklerini yerelden küresel düzeye karar alma süreçlerine entegre etmek için gerekli araçlara ve bilgilere evrensel erişimin mümkün kılınması.
- Ulusal Uyum Planlarının ve Yerel Yönetim İlkelerinin operasyonel hale getirilmesi, ülke odaklı yerelleştirilmiş ve istişari bir şekilde uyum sağlanması.
- Özel sektörün, fiziksel iklim risklerini yatırım kararlarına entegre etmesi ve 2030 yılına kadar kamu ve özel kaynaklar için ihtiyaç duyulacak 140-300 milyar doların akışını sağlayarak Uyum ve Dayanıklılık finansmanı temelinde mekanizmalar geliştirmeye devam etmesi.
- Kamu finansmanı aktörlerinin, iklim finansmanı tedarikini artırması ve iklim fonlarının %50'sini uyum ve dayanıklılığa ayırması.
DERLEYENLER: Ahmet Cihat Kahraman, Melisa Acar, Mustafa Özkul
[1] Gri ve hibrit çözümlere ilişkin okuma önerisi: Green, hybrid, or grey disaster risk reduction measures: What shapes public preferences for nature-based solutions? - https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0301479722003000
